چگونه با کودکم رفتار کنم- خلاصه فصل دوم - روش های اصلی تربیت

شگردهای تربیتی

شگردهای تربیتی (1)

چگونه تحسین کنیم؟

-اگر به تشویق کودکتان عادت ندارید،این کار ،  اولین بار ، برایتان دشوار است. اما هر چه بیشتر تکرار شود ، برایتان آسانتر خواهد شد.

-فقط به رفتارهای نادرست کودک خود توجه نکنید. اعمال درست او را نیز در نظر بگیرید.

-انتقاد همراه با کمی ستایش نتایج بهتری به بار می آورد.

-کودک می خواهد به هر طریقی که می تواند توجه شما را به دست اورد. اگر دیدگاه شما منفی باشد، او از راه های منفی به هدف خود میرسد. اگر روی نکات مثبت تمرکز کنید، رفتارهای خوب بیشتری دریافت خواهید کرد.

1- رفتار کودک را تحسین کنید ، نه شخصیت او را:

مثال:

نگویید: "چه پسر خوبی"      بگویید:"من از طرز حرف زدنت با امیر خوشم آمد"

2- از تحسین های ویژه استفاده کنید:

-هدف از تحسین افزایش رفتارهای شایسته است.

-به رفتارهای خاصی که مورد قبولتان است ، تاکید کنید.

-هر چه تحسین اختصاصی تر، احتمال تکرار آن رفتار بیشتر.

مثلا فرزندتان رختخوابش را مرتب کرده و مشغول شانه زدن به موهایش است. اگر بگویید "آفرین عزیزم" نمیفهمد منظورتان رختخوابش است یا موهایش. پس بگویید "از این که امروز صبح رختخوابت رو جمع کردی خیلی خوشم اومد، ممنونم"

-از رفتارهای پسندیده ی کودک یادداشتی تهیه کنید و آن را به کودک هم نشان دهید.( این کار روش خوبی برای صحبت کردن در مورد وقایع هر روز است)

3-هر پیشرفتی را تحسین کنید:

-اگر به فرزند خود گفته اید پس از بازی ، اسباب بازی هایش را مرتب کند (و قبلا هیچ گاه این کار را انجام نداده) ، از او به خاطر گذاشتن یک اسباب بازی در کمد، تعریف کنید و بگویید "چه کار خوبی کردی کامیونت رو توی کمد گذاشتی، بگذار کمکت کنم تا بقیه رو هم جمع کنی". دفعه ی بعد به خاطر جمع کردن دو اسباب بازی از او تعریف کنید و همین طور ادامه دهید.

-اگر فرزندتان وسط حرف شما می پرد و نمیگذارد مکالمه تلفنی خود را تمام کنید، بار اول که سی ثانیه منتظر شد ، صحبت کردن را متوقف کنید و به خاطر این کارش از او تشکر کنید و قبل ار آنکه دوباره شروع به صحبت کند، جوابش را بدهید. دفعات بعد، زمان طولانی تری صبر کنید و سپس جوابش را بدهید. و با این کار انتظار را در او شکل دهید.

-پس: کارتان را با توقعات کمتری آغاز کنید تا به هدف تان برسید.

-هنگامی که رفتار جدیدی تثبیت شد، لازم نیست در مورد آن رفتار بخصوص، به طور مداوم تحسین کنید. مثلا هر پنج یا ده بار که کودک آن را انجام داد از او تعریف کنید. این روش برای تقویت رفتار مزبور کافی است.

-در مورد هر رفتاری ، ستایش را هرگز به طور کامل متوقف نکنید.

4-به طور مناسب و مقتضی تحسین کنید:

-انتخاب نوع تحسین متناسب با سن و اخلاق کودک باشد. مثلا در آغوش گرفتن و بوسیدن برای خردسالان، و برای کودکان بزرگتر از پیام های سرّی استفاده کنیم (چون دوست دارند به طور خصوصی تشویق شوند.) مثلا با یک چشمک یا اشاره ی دست.

-کودکان بزرگتر ، لحن آمیخته با شوخی را به تعریف مستقیم ترجیح می دهند. مثلا به کودک 12 ساله به جای گفتن "واقعا رختخوابت را خیلی خوب مرتب کرده ای " بگویید"عجب مستخدم با سلیقه ای اینجا بوده است!"

-واکنش های فرزند را نسبت به تحسین ، قضاوت کنید تا ببینید به هدف زده اید یا خیر. اگر کودک تعریف را نادیده میگیرد ولی رفتار خوب را تکرار میکند یعنی مؤثر بوده است.

-خلاق باشید، جملات تکراری خسته کننده می شود. گاهی بهتر است یک یادداشت زیر بالش یا در کیف فرزندتان بگذارید و در آن از رفتار ناپسندش به طور خاص شکایت کنید. یا اجازه دهید وقتی با عصبانیت در مورد اعمال نادرستش با یک دوست صحبت میکنید به طور تصادفی حرف های شما را بشنود.

-برای تقویت اثرات تحسین می توانید یک جایزه با آن همراه کنید (هدیه دادن را برای زمان های خاصی بگذارید تا همیشه منتظر آن نباشد)

5- بلافاصله تحسین کنید:

-تحسین کردن ، بخصوص در مورد خردسالان، وقتی مؤثرتر است که بدون معطلی صورت گیرد.

6-تحسین را با علاقه ی بی قید و شرط بیامیزید.

-به کودک نشان دهید که حتی وقتی در حال بررسی رفتارش نیستید نیز به او ارزش میدهید و  دوستش دارید. (بغلش کنید، به او توجه کنید، به حرف هایش گوش دهید، برایش ارزش قائل شوید) به او اطمینان بدهید که نگران به دست آوردن علاقه شما نباشد ، چون همیشه از ان برخوردار است.

برگرفته از کتاب:

چگونه با کودکم رفتار کنم؟ - استیفن گاربر، ماریان دانیلز گاربر، روبین فریدمن اسپیزمن، هومن حسینی نیک (مترجم)، شاهین خزعلی (مترجم)، احمد شریف تبریزی (مترجم)

شگردهای تربیتی (2)

چگونه نادیده بگیریم؟

-روشی مؤثر برای برطرف کردن رفتارِ آزاردهنده یِ خاص، نادیده گرفتن است که نتایج حیرت انگیزی دارد.

-کودک برای جلب توجه شما هرکاری میکند. آنها می دانند چه رفتاری، در چه موقعی، انجام دهند تا شما را آزار دهند: هنگام ورود مهمان، هنگام مکالمه ی تلفنیِ شما، موقع حساب اجناس خریداری شده در فروشگاه..

-اگر بتوانید این رفتارها را تحمل کنید و آن ها را نادیده بگیرید ، کودکتان از آنها دست خواهد کشید.(زیرا به هدف خود یعنی جلب توجه شما نمی رسد)

-این دو کار باید همزمان صورت گیرد: نادیده گرفتن رفتارهایی که دوستشان ندارید- تعریف کردن از رفتارهایی که دوستشان دارید.

-بعضی رفتارها را نمی توان نادیده گرفت: اعمال خطرناکی چون دویدن به سمت خیابان ، بالا رفتن از یخچال-  رفتارهایی که تحملشان سخت است: گاز گرفتن، کتک زدن

-روش نادیده گرفتن سنجیده، توسط برخی والدین می تواند اجرا شود. برخی دیگر از والدین به علت پایین بودن ظرفیت تحملشان، با این روش دچار فشار روانی و تنش زیاد می شوند و باید از روش دیگری استفاده کنند.

-کاری را که نمی توانید به پایان ببرید هیچگاه شروع نکنید. اگر قادر به نادیده گرفتن یک رفتار برای مدت طولانی نیستید، روش دیگری بکار ببرید ، در غیر این صورت آن رفتار بدتر خواهد شد.

از خودتان بپرسید : بدترین چیزی که ممکن است اتفاق بیفتد چیست؟ آیا می توانم تحمل کنم؟

آیا قادرید گریه کودکتان را در فروشگاه برای خوراکی نادیده بگیرید در حالی که مردم به شما خیره شده اند و به علامت سنگدلیِ شما، سر تکان میدهند؟ اگر کودکتان به مادربزرگش بی احترامی کرد ، می توانید نشنیده بگیرید؟ اگر نمیتوانید ، روش دیگری برای مقابله با این رفتار خاص انتخاب کنید.

-نادیده گرفتن، برای رفتارهایی که به سبب توجه ، تقویت شده اند مؤثرتر است تا رفتارهایی که در برخی سنین ، طبیعی محسوب می شوند.

-بدخلقی کودکان 2 تا 3 ساله طبیعی است. نادیده گرفتن آن، از میزان آن در مراحل بعدی می کاهد.

1-به رفتار توجه نکنید:

-اگر از روش نادیده گرفتنِ رفتار استفاده می کنید، به هیچ وجه به آن واکنش نشان ندهید. چه زبانی، چه غیر زبانی. وقتی کودک در حال انجام آن رفتار است، با حرکات صورت به او اشاره نکرده، حتی نگاهش هم نکنید. وانمود کنید که مشغول انجام کاری هستید و اتاق را ترک کنید. و یا رویتان را به سمت دیگر برگردانید. به او لبخند نزنید. آنقدر به کارتان مشغول شوید که انگار به هیچ چیزی در اطرافتان توجه ندارید.  

هر تلاشی را برای جلب توجه، علامت پیشرفت خود در نظر بگیرید و کوشش خود را برای بی توجه نشان دادن، دو برابر کنید. رادیو روشن کنید. نگاهی به پنجره بیاندازید. در مورد کارهای روزانه با خودتان صحبت کنید.

2-انتظار داشته باشید که رفتارها قبل از بهتر شدن، بدتر شوند:

-کودک به شدت رفتارش می افزاید تا دوباره جلب توجه کند. ولی تسلیم نشوید.

-شاید به نظر برسد که کودک قصد دارد تا ابد بدخلقی و نق نق کند. اما وقتی طول مدت آنها را اندازه بگیرید، می بینید که بیش از چند دقیقه نمی پاید.  دفعاتِ تکرارِ رفتارِ زننده ی کودک، ابتدا افزایش یافته، ولی  به تدریج کاهش و در نهایت از بین می رود.

-هرچه ثابت قدم تر باشید و بی توجهی کامل تری داشته باشید، آن رفتار در زمان کوتاه تری فروکش خواهد کرد.

3-رفتارهای مطلوب را تقویت کنید:

برای سرعت بخشیدن به اصلاح رفتارهای نامطلوب، رفتارهای مطلوب را با تعریف و جوایز تقویت کنید. وقتی کودک گریه را قطع و مشغول برداشتن اسباب بازی اش شد، به خاطر این رفتارش او را تحسین کنید و نشان دهید که مجذوب کارش شده اید. اگر کودکی که با غذایش بازی میکند، شروع به خوردن غذا کرد، به او بگویید که از نحوه ی غذاخوردنش خوشتان می آید. وقتی یک فرزند از میزغذاخوری بالا پایین میرود و فرزند دیگر مؤدب نشسته، وانمود کنید که حواستان به فرزند اولی نیست و فرزند دوم را به خاطر رفتار شایسته اش تشویق کنید. یک احتیاط! اگر این کار ، رفتار نامطلوب را تشدید کرد، دست نگه دارید! اما آن را به خاطر داشته باشید. زیرا این روش بالاخره در موقعیت دیگری جواب خواهد داد.

برگرفته از کتاب:

چگونه با کودکم رفتار کنم؟ - استیفن گاربر، ماریان دانیلز گاربر، روبین فریدمن اسپیزمن، هومن حسینی نیک (مترجم)، شاهین خزعلی (مترجم)، احمد شریف تبریزی (مترجم)

شگردهای تربیتی (٣)

چگونه از روش "سوزن گرامافون گیر کرده" استفاده کنیم؟ (مانند گرامافونی که سوزنش گیر کرده و به طور پیوسته بخشی از موسیقی را تکرار میکند، پاسخ خود را به کودک تکرار کنید.)

-سعی نکنید برای کودکی که جواب منفی شما را نمی پذیرد دلیل بیاورید. او آموخته است که با سماجت می توان به نتیجه ی دلخواه رسید. مثلا جمله "چرا نمی تونم برم بیرون" ، آنقدر تکرار می شود که سرسام می گیرید. عصبانی نشوید. (عصبانیت اغلب به احساس تقصیر می انجامد). تسلیم نشوید. اگر روش نادیده گرفتن را دوست ندارید یا در استفاده از آن گیر کرده اید، در برابر خواست کودک، رفتاری مانند خودش ولی از نوع بزرگسال داشته باشید.

مثلا کودک درست قبل از  شام برای یک خوراکی بهانه میگیرد. شما میدانید که آنقدر که وانمود می کند گرسنه نیست و می خواهید که شامش را بخورد. فقط یکبار برایش توضیح دهید . اگر توجه نکرد و باز بهانه گیری کرد، به طور خلاصه تکرار کنید"قبل از شام خوراکی نمیشه". جمله ی مزبور را پس از هر درخواست با آواز زمزمه کنید. در ابتدا کودک با عصبانیت به رفتار شما پاسخ می دهد. ممکن است بداخلاقی کند، جیغ بزند یا شکایت کند ولی در نهایت بهانه گیری هایش کمتر می شود زیرا از درخواست خود و شنیدن همان جواب خسته می شود. اگر رفتارش آنقدر بد بود که واکنش اضافی لازم داشت، از نوعی تنبیه مثل محروم کردن موقت استفاده کنید. (انشاالله این روش رو هم خلاصه نویسی خواهم کرد). نکته ی آخر این که هیچ گاه خونسردی خود را از دست ندهید.

برگرفته از کتاب:

 چگونه با کودکم رفتار کنم؟ - استیفن گاربر، ماریان دانیلز گاربر، روبین فریدمن اسپیزمن، هومن حسینی نیک (مترجم)، شاهین خزعلی (مترجم)، احمد شریف تبریزی (مترجم)